“Niet alleen voor mij, maar voor iedereen kan het leven zo ophouden.
Ik wil iedereen meegeven dat er veel moois in het leven is.”
Ik wil iedereen meegeven dat er veel moois in het leven is.”
A N N E P I L L E N
5 augustus 1963 - 7 mei 2019
 BAARLE-NASSAU - Anne Pillen had een droom. Van een vervallen hutje in het bos bij Baarle-Nassau wilde ze een werkplek maken voor kunstenaars. Toen sloeg het noodlot toe: Anne kreeg een hersentumor. Toch lukte het haar om de hut op te knappen. Anne overleed begin dit jaar. De boshut is in gebruik en is binnenkort zelfs het decor van een openluchtvoorstelling. Als op een zomerse dag de zon door de bomen komt, is de idylle compleet. De boshut, het tiny house ernaast en ook de schrijfhut liggen er prachtig bij. Zo had Anne Pillen het vast graag gezien. Overal staan installaties van Wessel Verrijt, de kunstenaar die er op dit moment aan het werk is. Ze waren zondag nog te zien in een processie door Baarle-Nassau. De hut in de bossen bij Baarle-Nassau werd net na de oorlog, in 1947, gebouwd. De hut was van dichteres en oud-verzetsstrijder Sonja Prins. Zij woonde er tot haar overlijden, op 96-jarige leeftijd, in 2009. Met Annes man Eric van Vliet lopen we het huisje binnen: 'Annatopia' heeft hij het genoemd. Het ademt historie. Van Sonja Prins natuurlijk, maar ook van zijn Anne: "De fotokopieën aan de muur, de stickers aan de wand. Dat zijn allemaal ideeën van Anne." Kindertijd Eric is emotioneel als hij over haar vertelt. Het verdriet is nog vers: "Ik kende haar 38 jaar. We waren bevriend sinds onze kindertijd. Ik reed op mijn brommer langs en zij vond me stoer. We hebben altijd alles samen gedaan." Waar Anne creatief was, is Eric technisch en dat was een goeie match bij het opknappen van de boshut. Eric zette er een tiny house naast, zodat kunstenaars het wat comfortabeler hebben: "Alle voorzieningen zijn er: je kunt er koken en douchen. Er is warm water en een toilet." Bikkel Maar daar maakt niet iedereen gebruik van: "Er hebben ook kunstenaars onder primitievere omstandigheden hier gewoond. Zij wilden toch in de boshut zelf slapen. Maar dat is niet iedereen gegeven, om als een bikkel daar in de winter te bivakkeren." Kunstenaars die in Annatopia aan de slag willen, moeten van tevoren met een plan komen. Eric: "En dan blijkt achteraf toch vaak dat er iets heel anders uitkomt omdat de omgeving iets heel anders uitlokt." Concentratiekamp Annatopia is binnenkort het decor van de Midzomernachtsdroom van Shakespeare. Oud-bewoonster Sonja Prins had een bijzondere band met deze voorstelling, legt regisseur Marieke Habraken-Meijers uit: "Sonja heeft in het concentratiekamp Ravensbrück gezeten. Daar heeft zij op haar eigen wijze het stuk herschreven. En dat heeft ze met vrouwen die ook gevangen zaten opgevoerd voor de Duitsers, als kerstspel. Dat was gewaagd en dat eigenzinnige is mee naar hier gekomen en Anne kon dat heel erg waarderen." Anne vroeg Marieke vlak voor haar overlijden om de Midzomernachtsdroom op te voeren: "Een heel fijne manier om de levenslust van deze plek ook ook levend te houden." De uitvoeringen zijn op zaterdag 14 september bij Annatopia in Baarle-Nassau. TOM VAN DEN OETELAAR | Omroep Brabant  Kunstenares die de erfenis van Sonja Prins redde
Haar kunst moest een doel dienen. Dat was een dwarsverband leggen tussen kunst en het alledaagse leven, vaak dat van mensen met problemen. In een verzorgingshuis voor demente bejaarden, waar gangen zijn gecreëerd in een vierkant rond een binnentuin waardoor patiënten niet verdwalen, plakte ze oude vitrage aan de buitenkant van de ramen. Het bracht het huiselijk gevoel van vroeger terug bij patiënten. Daarnaast bleek de schaduwwerking een positief effect te hebben op de stemming van de mensen. Anne Pillen maakte maatschappelijk betrokken kunst. 'Het moest een boodschap hebben', zegt haar echtgenoot Eric van Vliet. Pillen was een multidisciplinair kunstenaar die pas op latere leeftijd bekend werd. Bij het project De Pauw en de Pelikaan liet ze een van de paters Franciscanen in een hete luchtballon over de abdij vliegen en maakte daar foto- en film opnamen van voor een film over de Vlaamse schuur (schuilkerk) in Chaam. Maar ze zal vooral herinnerd worden als de vrouw die de afgelegen boshut van de dichter en verzetsstrijder Sonja Prins in Baarle-Nassau (1912-2009) conserveerde en voor toekomstige generaties veiligstelde. Ze richtte onder de naam AnnAtopiA een stichting op die de boshut nu beheert en ter beschikking stelt aan kunstenaars - artists in residence - die hier inspiratie en rust kunnen vinden voor nieuw werk. In januari 2017 werd bij Anne Pillen een hersentumor ontdekt. Ze zou nog drie maanden te leven hebben. Het werd tweeënhalf jaar. Zelf was ze heel filosofisch over haar ziekte. Ze vergeleek het met zevenblad, een onkruid dat zich niet laat uitroeien. Trek je het uit de tuin, dan woekert het ondergronds verder en schiet het plantje elders weer uit de grond. Ze overleed op 7 mei op 55-jarige leeftijd. Haar talent als kunstenaar kwam deels van haar vader. Hij was leraar werktuigbouwkundig tekenen aan de Technische Hogeschool in Enschede. Ze groeide zelf op in Borne. Op de middelbare school werd al tegen haar gezegd dat ze naar de kunstacademie zou moeten gaan. Maar ze was daarvoor te veel idealiste. Ze besloot als vrijwilliger een jaar te gaan werken op 's Koonings Jaght bij Arnhem, tussen mensen met een verstandelijke beperking. Met haar partner Eric van Vliet - die ze al van kindsaf kende - ging ze naar het zuiden van het land, waar ze neerstreken in Oosterhout. In Dordrecht kreeg ze een baan als activiteitenbegeleidster in een centrum voor gehandicapten. In 2002 besloot ze toch een avondopleiding te gaan doen aan de Kunstacademie St. Joost in Breda. Haar talent bleek snel. Ze won als avondstudent de St. Joostpenning en de prijs van de gemeente Breda voor de meest talentvolle leerling van de academie. 'Dwarsverbanden leggen tussen kunst en het alledaagse leven vind ik interessant. Ik wil mensen bereiken, voor wie kunst niet vanzelfsprekend is', zei ze. Nadat ze samen met haar man pleegzoon Wilco had geadopteerd, wilde ze voor hem zorgen en niet meer buitenshuis werken. Hierdoor kon ze ook meer tijd vrijmaken voor de kunst. In 2009 overleed Sonja Prins op 96-jarige leeftijd nadat ze zich sinds de jaren zeventig had teruggetrokken in Baarle-Nassau. Na haar dood wilde ze dat de boshut zou worden gebruikt voor kunstenaars. Maar er gebeurde niets mee, waardoor het huisje snel verviel. ' 'Een bevriende kunstenares in Chaam vertelde ons dat. We hebben toen contact opgenomen met Paul de Ridder van de Papieren Tijger, de uitgever van het werk van Sonja Prins, en zijn het eigenhandig gaan opknappen, te beginnen met een nieuw dak', vertelt Eric van Vliet. Door haar ziekte werd het project uiteindelijk een race tegen de klok. Maar het is gelukt 'haar cadeau aan de wereld' voor haar dood te realiseren. te bewerken. PETER DE WAARD  ‘Via mijn gedichten kan ik er makkelijker over praten’Anne Pillen (55) vergelijkt haar hersentumor weleens met zevenblad, een onkruid dat zich niet laat uitroeien. Trek je het voor uit de tuin, dan woekert het ondergronds verder en schiet het plantje elders weer uit de grond. Haar tumor openbaarde zich voorin haar hoofd, en zat niet veel later op haar hersenstam. Opereren gaat niet, omdat de kanker is geworteld in gezond weefsel. ‘Ik zie altijd parallellen met de natuur’, zegt ze. ‘Ik ben onderdeel van de natuur.’ Door het raam kijken we naar takken en struiken. De kachel brandt op hout uit het bos. De feministische dichter Sonja Prins woonde in dit huisje als een kluizenaar tot haar dood. Zij wilde dat er na haar overlijden andere kunstenaars en schrijvers konden werken, maar toen ze op 96-jarige leeftijd uit het leven gleed, had ze het nog niet geregeld. Anne Pillen nam daarom het initiatief voor een stichting: AnnAtopiA. Het vervallen huisje werd verbouwd zodat kunstenaars er langere tijd kunnen verblijven. Inmiddels staat er een tiny house naast met een badkamer en een bed. ‘Ik kwam hier in 2010 en ben vergroeid met deze plek’, vertelt de Oosterhoutse kunstenaar. ‘Het leven en werk van Prins zijn voor mij een bron van inspiratie’. Ze ziet het huisje als haar levenswerk. ‘Het eerste wat ik dacht toen ik hoorde dat er een tumor in mijn hoofd zat, was: hoe moet dat met de boshut?’ Haar man Eric, die een nieuw houtblok op het vuur gooit, knikt. Hij kent Anne's zorg. Net als pleegzoon Wilco, die koffie zet. Zij zijn het die deze plek in Baarle-Nassau straks, in haar geest, levend zullen houden. Anne Pillen begon pas op latere leeftijd aan een opleiding aan de kunstacademie. De interesse was er altijd wel, maar ze had een allergie voor museale, elitaire kunst tegen witte muren. ‘Ik vond altijd dat kunst voor iedereen moest zijn.’ Ze werd creatief therapeut en werkte bijna tien jaar als activiteitenbegeleider in de gehandicaptenzorg. ‘Ik heb er heel bewust voor gekozen niet zelf kinderen te baren’, zegt ze. ‘In de kindertehuizen waar ik kwam, zag ik zo veel jongeren voor wie geen plek was in een gezin. Zo is Wilco bij ons gekomen. Toen was hij 6, nu is hij 30. Inmiddels mogen we hem wel onze zoon noemen.’ ‘Ja’, zegt Wilco. ‘Sinds Anne ziek is, kom ik heel vaak helpen.’ Hij woont op fietsafstand in een Thomashuis, samen met andere mensen met een verstandelijke beperking. Anne was 39 toen ze alsnog (cum laude) afstudeerde aan de kunstacademie, na een deeltijdstudie. Haar missie: mensen bereiken voor wie kunst niet vanzelfsprekend is. Een thema waar ze al jaren mee werkt is “kwetsbare schoonheid”. ‘Ik heb een film gemaakt in een verpleeghuis. We willen allemaal oud worden, maar we willen geen rimpels. We strijken alles glad, als barbies. Voor mij zijn rimpels schoonheid, net als witte haren. De poëtische kracht die uitgaat van oude mensen...’ Sinds ze ziek is, schrijft ze gedichten. ‘In mijn gedichten kan ik gevoelens puntig verwoorden. Dat is in een gesprek soms lastig. Het maakt het makkelijker erover te praten.’ Haar man Eric knikt weer. Ze zijn al bijna veertig jaar bij elkaar. De boodschap dat Anne nog maar drie maanden te leven had, sloeg in als een bom. Paniek overviel haar. Hoe zou ze sterven? Als een andere versie van zichzelf? ‘Ik wilde niet dat mijn omgeving zat opgescheept met een Anne die ze helemaal niet kenden.’ Het was zoeken naar een nieuw evenwicht. Knokken voor de relatie, leuke dingen doen. Na drie maanden was Anne niet dood, en na tweeënhalf jaar zit ze nog altijd als zichzelf bij het vuur in de boshut. Ze kan niet meer lopen, haar lijf is moe, maar ze leeft. ‘Daar zit ook iets tegenstrijdigs in’, bekent Eric. ‘We stelden ons in op drie maanden. Nu krijgt ze er door bestralingen en chemo telkens drie maanden bij. Het is een uitputtingsslag.’ Inmiddels heeft Anne zo veel gedichten geschreven, dat een bundel wordt uitgegeven door dezelfde uitgever die het werk van Sonja Prins publiceerde. Maar haar grootste levensinvulling is toch de opvoeding van Wilco geweest. ‘Toen hij kwam, was hij zwaar verwaarloosd. Ze zeiden dat hij zich misschien niet kon hechten. Hij zou niet geschikt zijn om in een gezin te wonen. We deden het toch, kozen niet de makkelijkste weg. Laatst zei hij tegen me: 'mam, die zorg en liefde die jij mij hebt gegeven, wil ik jou teruggeven'. Hij is zó gegroeid dat hij nu voor mij kan zorgen.’ Rond de gloeiende houtkachel valt het gesprek stil. Wilco glimlacht. Anne kijkt naar haar zoon en zegt: ‘Dát is de cirkel van het leven.’ -- In “Ik heb geleefd” praat Annemarie Haverkamp met mensen over hun leven en het einde dat nadert. — [email protected]
 Zieke kunstenares Anne Pillen geeft de vervallen Boshut van Sonja Prins een nieuwe toekomst |
ANNE PILLEN
Alles
ARCHIEF
Augustus 2019
FILMS
De Boshut
moNUment voor de Gekregen tijd
moNUment voor Altijd
|
